تندیس بزرگ‌زاده اشکانی یا مرد شمی

تاریخچه و نام‌های باستانی ایذه

ایذه از شهرهای بختیاری‌نشین استان خوزستان و در جنوب غرب ایران است که پیشینه تاریخی آن بنا بر پژوهش‌های انجام شده و وجود آثار و سنگ‌نوشته‌های باستانی به دوران عیلامیان برمی‌گردد. در ادامه همراه کجارو باشید تا بیشتر با این شهر زیبا آشنا شوید.

شهر ایذه از روزگار باستان تا امروز به نام‌های ایزج، ایذه، اوجا، آیاپیر، آنزان، انشان، ایگه، اریگ، ایج، مالمیر و مال امیر خوانده شده‌ است. همچنین می‌گویند در دوران عیلامی به شهر ایذه «آنزان» می‌گفتند و بعدها به «اینز» و «ایزج» و «ایزه» تبدیل یافته است. به عقیده برخی از محققان این شهر در هزاره سوم پیش از میلاد «انزان» نامیده می‌شد و مرکز ایالت انزان بوده‌ است. می‌توان ایذه را تغییر شکل یافته «انزان» عیلامی نیز دانست.
با توجه به اینکه تمدن عیلام در منطقه کوهستانی فعلی بختیاری قرار داشته‌ و شهر «ایدیده» از شهرهای مهم آن بوده‌ است و «ایدیذه» به معنای شهر کنار آب آمده‌ است و به دلیل قرار گرفتن ایذه کنونی در کنار تالاب شط (میانگران)، می‌توان اذعان داشت «ایدیده» همان ایذه کنونی بوده‌ است. شباهت میان حروفاین دو کلمه نیز می‌تواند دلیل بر این ادعا باشد. علاوه بر این، «آیاپیر» یا «اجاپیرکه» از اسامی باستانی این شهر است و در کتیبه‌های «اشکفت سلمان» نام ایذه، آیاپیر نوشته شده است.
از آثار به دست آمده ایذه از جمله نگاره‌ها و نقش برجسته‌های عیلامی (اولین حجاری‌های ایران باستان قبل از هخامنشیان)، می‌توان نتیجه گرفت آنجا مرکز مهمی در زمان عیلامی‌ها بوده‌ است. این آثار به دو دسته آثار عیلام قدیم و نو تقسیم می‌شود. دوره عیلام قدیم به سلسله «سیمشکی» متعلق است که چندین بار توسط حاکم «اور» نابود شد. ایذه در دوره عیلام نو «آیاپیر» نامیده شد و پادشاهان آن به صورت مستقل زیر نظر «سوخالماهو»، وزیر اعظم عیلام، حکومت می‌کردند. حکومت عیلام در این دوران به صورت اتحادیه‌ای بود و از طریق تعدادی از حکومت‌های محلی مستقل اداره می‌شد.

نام ایذه آپاپیر یا آجاپیر ذکر شده است ایذه از روزگاران گذشته تا به امروز، نام‌های مختلفی داشته است. این عناوین عبارت از: ایزج، ایذه، مال امیر، هستند. برخی همچون یاقوت حموی در معجم البلدان نیز ایذه را همان انزان دانسته‌اند. ایذه از روزگاران گذشته تا به امروز، نام‌های مختلفی داشته است. این عناوین عبارت از: ایزج، ایذه، مال امیر، هستند. برخی همچون یاقوت حموی در معجم البلدان نیز ایذه را همان انزان دانسته‌اند. ایذه در اکثر منابع دوره اسلامی، با نام ایذج ذکر شده است. در کتیبه‌های نقش برجسته های اشکفت سلمان که مربوط به دوره عیلام است، نام ایذه آپاپیر یا آجاپیر ذکر شده است. در دوره هخامنشی نیز این شهر بازمانده عیلامیان بود و با عنوان الیمایی خوانده می‌شد. از دوره پارت‌ها در این مکان نیز نشانه‌هایی دیده می‌شود که می‌توان محوطه شمی را نام برد که مجسمه مفرغی مرد شمی از آثار آن است. شهر در دوره ساسانی با نام ایذه معروف بود و با ورود اسلام به ایران ایذه خوانده شد. در دوره حاکمیت اتابکان لر بزرگ، ایذه به عنوان مرکزنشین و پایتخت حکومت بختیاری شناخته شد. ایذه در دوره حاکمیت بختیاری تبدیل به مال امیر شد و در بین مردم گسترش پیدا کرد، سرانجام در زمان پهلوی دوباره نام ایذه بر سر زبان‌ها افتاد و تا امروز تداوم یافته است.

قدمت باستانی شهر ایذه سبب شده است که آثار تاریخی بسیاری در شهر وجود داشته باشد. نقش برجسته شاهسوار از دوره عیلام قدیم به جا مانده که آثار بسیاری را در خود جای داده است. موضوع این نقش برجسته بارعام دادن یکی از شاهان است.

  • نقش برجسته شاهسوار
  • پل تاریخی شالو
  • باجول
  • قلعه تل
  • اشکفت سلمان
ایذه منطقه‌ای بختیاری‌نشین است و مردم آن از طوایف بختیاری هستند. بنابراین مطابق آداب و رسوم بختیاری زندگی می‌کنند. مردم این شهر در مراسم‌های عروسی و عزاداری خود رسوم بختیاری را اجرا می‌کنند. در مراسم عروسی از چوب‌بازی و دستمال‌بازی و در مراسم عزا از آواز حزن‌انگیز گاگریو (بخوان و گریه کن) و ساز چپ که مخصوص بختیاری‌ها است، استفاده می‌کنند. همچنین لباس‌های اکثر مردم لباس‌های بختیاری است که در مردان به شکل و نام چوقا و شلوار دبیت، کلاه خسروانی و گیوه است.